چه نکاتی در قرارداد اجاره فضای رک (Colocation) باید رعایت شود؟
هر سازمان بزرگ معمولاً دارای اتاق سرور یا تجهیزات شبکه است که انتقال و ذخیرهسازی دادهها را انجام میدهد. برای افزایش امنیت و سازماندهی بهتر تجهیزاتی مانند سرورها، سوئیچها، روترها و دستگاههای ذخیرهساز، اغلب این تجهیزات داخل رک (Rack) قرار میگیرند یا سازمانها فضایی از رک در دیتاسنترهای حرفهای اجاره میکنند که به آن سرویس کولوکیشن گفته میشود. اجاره فضای رک مزایای متعددی دارد اما قرارداد مربوطه باید دقیق، کامل و عملیاتی تنظیم شود تا از بروز اختلافات و ریسکهای عملیاتی جلوگیری کند. پیش از انعقاد قرارداد اجاره فضای رک لازم است نیازها و شرایط محیطی، تعداد و نوع تجهیزات، نقاط رشد آتی و بودجه مشخص گردد؛ سپس تمامی مفاد کلیدی که در ادامه آمده در پیشنویس قرارداد گنجانده شود.
نکات قابل توجه قبل از اجاره فضای رک
قبل از انعقاد قرارداد، لازم است متناسب با نیاز کسبوکار این پارامترها بررسی و در قرارداد منعکس شوند. ابتدا ابعاد و ارتفاع رک را مشخص کنید تا از هدررفت هزینه یا کمبود فضا جلوگیری شود؛ سپس نوع طراحی رک (پیچومهرهای یا شاسی جوشی)، حداکثر وزن قابلتحمل، نیازهای امنیتی و نوع درب (مشبک یا بسته) را تعیین کنید. برند و پشتیبانی قطعات یدکی نیز اهمیت دارد زیرا در صورت بروز خرابی تأمین قطعات باید سریع امکانپذیر باشد. در نهایت باید هزینهٔ پایهٔ اجاره و هزینههای جانبی بهروشنی در قرارداد مشخص شوند تا هیچ ابهامی در صورت بروز درخواستهای اضافه یا تغییرات وجود نداشته باشد.

ابعاد رک
انتخاب ابعاد نامناسب رک میتواند هزینهبر باشد: خرید یا اجاره رک بزرگتر از نیاز فعلی منجر به هدررفت فضا و هزینه میشود و رک خیلی کوچک نیز ممکن است باعث نیاز زودهنگام به تعویض یا اجاره فضای اضافی گردد. قرارداد باید تعداد یونیت اختصاصی (U) و مشخصات سایز را قید کند و ضمناً موارد مربوط به رشد آتی (حق افزایش یونیت در دورهٔ قرارداد، قیمتهای مرتبط با افزایش فضا) را پیشبینی نماید. همچنین باید عمق و عرض رک که بر اساس نوع تجهیزات (سرورها، UPS، پچپنلها) تعیین میشود، درج شود تا مطابقت فیزیکی تضمین گردد.
ارتفاع رک
ارتفاع رک معمولاً بهصورت یونیت (U) تعریف میشود (مثلاً 32U یا 42U) و جدا از سایر ابعاد باید در قرارداد مشخص گردد. باید اطمینان حاصل کنید که ارتفاع رک با فضای فیزیکی دیتاسنتر سازگار است؛ برخی دیتاسنترها سقف محدود یا مسیرهای تأسیساتی دارند که ارتفاعهای بالاتر را مجاز نمیکنند. تفاوت قیمت میان ارتفاعها نیز باید در قرارداد لحاظ شود تا هزینهها شفاف بماند.
نوع طراحی رک
نوع طراحی فیزیکی رک (پیچومهرهای یا شاسی جوشی) روی امکان سرویسدهی، جابجایی و استحکام تأثیر دارد. رکهای پیچومهرهای مزیت باز و بسته شدن آسان و قابلیت جابجایی را دارند و معمولاً برای سازمانهایی که احتمال جابجایی یا تغییر قطعات دارند مناسبترند؛ رکهای جوشی ثبات بالاتری دارند اما در صورت نیاز به تعمیر یا جابجایی محدودیت ایجاد میکنند. قرارداد باید نوع ساخت رک، امکان سرویس و راهکارهای سرویسدهی و تعهدات ارائهدهنده در زمان خرابی را مشخص کند.
وزن تجهیزات داخل رک
هر رک ظرفیت تحمل وزنی مشخصی دارد و رکهای ضعیف تحت بار سنگین بهمرور خمیده یا آسیب میبینند، بهخصوص هنگام نصب یوپیاس یا تجهیزات ذخیرهسازی بزرگ. قرارداد باید حداقل ظرفیت تحمل وزن رک را ذکر کند و در صورت نیاز به تجهیزات بسیار سنگین، تعهد ارائهدهنده برای فراهم کردن رکهای با فریم تقویتشده یا نصب تکیهگاههای اضافی درج شود.
امنیت رک
امنیت فیزیکی رک از اهمیت ویژهای برخوردار است. قرارداد باید مشخص کند که آیا رک دارای قفل فیزیکی استاندارد، قفلهای الکترونیکی، سامانه کنترل دسترسی کارتخوان یا پشتیبانی از کارتهای هوشمند (CAC) است یا خیر. علاوه بر قفل، دسترسی فیزیکی به رک و لاگ ورود و خروج پرسنل، سطح دسترسی پرسنل دیتاسنتر و سیاستهای همراهی پیمانکاران باید قید شود. همچنین لازم است بندهای مربوط به دوربین مدار بسته، مدتزمان نگهداری تصاویر و کنترل دسترسی به این تصاویر در سند موجود باشد.
نوع درب
دربهای مشبک باعث جریان بهتر هوا و بهبود خنککنندگی میشوند و از تجمع حرارت درون رک جلوگیری میکنند، در حالی که دربهای بسته ممکن است عایق دما ایجاد کنند و در صورت استفاده از آنها به فنهای قویتر یا راهکارهای خنککنندگی نیاز است. قرارداد باید نوع درب مورد استفاده را با توجه به استراتژی تهویه و خنکسازی و الزام نصب گریل یا فنهای کمکی مشخص کند.
انتخاب برند و پشتیبانی
برند رک و امکان تأمین قطعات یدکی در بازار محلی باید در قرارداد ذکر شود. برخی برندها در دسترسی به قطعات یدکی محدودیت دارند؛ بنابراین در قرارداد تضمین تأمین قطعات و زمان پاسخدهی برای تعمیرات قطعات ضروری ذکر گردد تا در آینده معطل تأمین قطعه نمانید.

4 نکته مهم قراردادی برای اجاره فضای رک
در بخش قرارداد جایگاه ویژهای را باید به چهار موضوع کلیدی اختصاص داد: سیستم تهویه و خنکسازی، تأمین برق و PDU، تطابق با نیازهای کسبوکار (ظرفیت آینده) و امنیت فیزیکی همراه با مانیتورینگ.
1. سیستم تهویه و خنکسازی
سرورها و تجهیزات شبکه گرمای قابلتوجهی تولید میکنند؛ لذا مشخص بودن سیستم تهویه و خنکسازی در قرارداد حیاتی است. باید تعیین شود که تهویه از طریق معماری خطوط سرد و گرم دیتاسنتر، CRAC، خنککننده مایع یا فنهای رک تأمین میشود و در صورت اجاره رک بسته، تعهد ارائهدهنده برای تأمین ظرفیت BTU و سطح دمایی مشخص باید درج گردد. SLA دمایی (محدوده هدف و انحراف مجاز) باید تعریف شود تا در شرایط افزایش بار یا نقص سیستم سرمایش، مسئولیتها روشن باشد.
خنککننده مایع و تهویه مطبوع در برخی مراکز داده بهعنوان راهکار برای رکهای با تراکم حرارتی بالا ارائه میشود؛ در قرارداد باید مشخص شود که آیا چنین خدماتی شامل میشود یا باید توسط مستأجر تأمین گردد. همچنین روال تست و نگهداری سیستم تهویه، زمانبندی سرویسها و هرگونه هزینهٔ مربوطه باید ذکر شود.
2. بهکارگیری تکنولوژی نوین تأمین انرژی (PDU و مدیریت توان)
تأمین توان پایدار بخشی از تعهد دیتاسنتر است. قرارداد باید نوع PDU (استاندارد یا هوشمند)، امکان مدیریت از راه دور (ریست از راه دور، خاموش/روشن پریزها)، و پشتیبانی از برق سهفاز یا تکفاز را مشخص کند. PDUهای هوشمند ابزار ارزشمندی برای مدیران شبکهاند زیرا امکان مانیتورینگ مصرف و ریستینگ تجهیزات را از راه دور فراهم میکنند و در زمان عیبیابی زمان downtime را کاهش میدهند. اگر ارائهدهنده PDU هوشمند ارائه میدهد، سطح دسترسی مستأجر به این ابزار و سیاستهای امنیتی استفاده باید در قرارداد ذکر شود.
همچنین تعهد ارائهدهنده به وجود UPS، ژنراتور پشتیبان و سیاستها و زمانبندی تستهای سوئیچ به برق اضطراری باید قید شود. در صورتی که برق سهفاز در دسترس است، سازوکار استفاده از آن و نحوه تخصیص هزینه باید مشخص شود.
3. خرید رک متناسب با کسبوکار (ظرفیت آینده)
قرارداد باید بر اساس استانداردهای U (Rack Unit) تنظیم شود و محدودهٔ فضای تخصیصیافته، عمق، و فضای لازم برای تجهیزات جانبی مثل پچپنل، مانیتور یا UPS را تعیین کند. بهتر است بندهایی برای افزایش یا کاهش فضای اختصاصی در طول مدت قرارداد پیشبینی شود تا در صورت رشد کسبوکار یا تعدیل نیازها، مستأجر بتواند بدون اختلال عملیات، ظرفیت را تغییر دهد. این بندها باید قیمتها و پروسه اجرایی تغییر فضا را نیز مشخص کنند.
4. امنیت فیزیکی و مانیتورینگ
امنیت فیزیکی اتاق و رک باید کامل باشد؛ قرارداد باید شامل کنترل دسترسی فیزیکی، دوربینهای نظارتی 24/7، حسگرهای دما و نشت آب، و سیستمهای اعلان خودکار (SMTP/SMS/SNMP) باشد. لازم است فرآیند اطلاعرسانی به مستأجر هنگام رخدادهای غیرعادی، سطح هشدارها و زمان پاسخدهی تیم فنی دیتاسنتر تعیین شود تا اقدامات اصلاحی سریع انجام پذیرد. همچنین نصب حسگرهای درب و سیستم هشدار باز شدن غیرمجاز باید مورد توافق قرار گیرد.
انواع رک و الزام قراردادی
در قرارداد بهتر است انواع رک پوشش داده شود تا هرگونه ابهام در مورد قابلیتها و محدودیتهای فنی از بین برود. رکها معمولاً به دو نوع اصلی تقسیم میشوند: رک دیواری و رک ایستاده.
رک دیواری: این رکها معمولاً در اندازههای 4، 5، 6، 7 و 9 یونیت و با عمقهای متفاوت تولید میشوند. در قرارداد باید تعداد یونیت مجاز، عمق، و دسترسی جانبی (قابلیت باز شدن پنلها) ذکر گردد.
رک ایستاده: دارای پایهٔ ثابت یا چرخ و معمولاً با عمقهای 60، 80 یا 100 سانتیمتر است. در قرارداد باید تعداد یونیت، امکان افزودن فن، محل ورودی کابل (بالا/پایین)، و وجود یا عدم وجود ریلهای نصب سرور و پچپنل ذکر گردد.

فضای رک (Colocation) در قرارداد چه چیزی را شامل میشود؟
کولوکیشن سرور اختصاصی به معنای میزبانی تجهیزات مشتری در دیتاسنتر با فراهم کردن امکانات پایهای نظیر فضای فیزیکی رک، برق، تهویه، شبکه و امنیت فیزیکی است. قرارداد باید بهصراحت مشخص کند که ارائهدهنده چه خدماتی را ارائه میدهد و چه خدماتی خارج از شمول است. خدمات معمول شامل فضای فیزیکی رک، برق همزمان/پشتیبان، اتصال شبکه و اینترنت، آدرسهای IP، پشتیبانی 24/7 و نظارت محیطی است. همچنین شرایط دسترسی فنی مشتری (زمان و نحوه ورود) و فرآیند درخواست دسترسی باید دقیقاً در سند مشخص شود.
مزایای قراردادی اجاره فضای رک (باید درج شود)
در قرارداد ذکر مزایایی که مشتری دریافت میکند، به روشنسازی انتظارات کمک میکند. این مزایا معمولاً شامل افزایش آپتایم تحت SLA، تقسیم هزینههای برق و سرمایش با سایر مستأجران، امکان توسعه سختافزار بدون نیاز به سرمایهگذاری سنگین، دسترسی به سیستمهای مانیتورینگ و نظارت تصویری، رعایت استانداردهای امنیتی دیتاسنتر، ارائه IPهای اختصاصی و پشتیبانی شبانهروزی است. درج این موارد در قرارداد تضمین میکند که مشتری برای دریافت آن خدمات هزینهپرداز است و ارائهدهنده موظف به ارائه آنهاست.
تفاوت قراردادی میان کولوکیشن و سرویسهای ابری یا سرور اختصاصی
در حوزهٔ میزبانی، تفاوتهای مهمی بین کولوکیشن، سرور اختصاصی و سرور مجازی وجود دارد و این تفاوتها باید در قرارداد منعکس شوند. در سرویس کولوکیشن مشتری مالک فیزیکی سختافزار است و ارائهدهنده فقط زیرساخت فیزیکی و خدمات محیطی را تأمین میکند؛ بنابراین مسئولیت نگهداری سختافزار و پیکربندی آن بر عهدهٔ مشتری است مگر اینکه خدمات مدیریتشده نیز خریداری شود. در سرور اختصاصی یا مجازی ارائهدهنده سختافزار یا ماشین مجازی را فراهم میآورد و مسئولیتهای نگهداری میتواند متفاوت باشد. قرارداد باید مرز مسئولیتها، SLAها و نحوه گزارشدهی و پشتیبانی را روشن کند.
قیمت و هزینهها در قرارداد
تمام هزینهها باید شفاف و قابل محاسبه باشند. قرارداد باید نرخ پایهٔ اجاره (ماهانه یا سالانه)، هزینهٔ نصب و راهاندازی، نحوهٔ محاسبه و محاسبهٔ هزینهٔ برق (ثابت یا براساس مصرف واقعی با کنتور)، هزینهٔ پهنای باند و IP، هزینههای دسترسی خارج از ساعات عادی، هزینهٔ جابجایی و هزینههای خدمات پشتیبانی اضافی را توضیح دهد. سازوکار افزایش قیمت در طول مدت قرارداد (شاخص تورم یا توافق دورهای) نیز باید ذکر شود تا دو طرف در مورد تغییرات قیمتی در آینده به توافق برسند.
ریسکها و دلایل احتمالی اختلال — بندهای قراردادی لازم
در قرارداد باید ریسکهای عمده که ممکن است منجر به قطع سرویس یا اختلال در تجهیزات شوند شناسایی شده و پروتکلهای پاسخدهی تعیین شوند. از عوامل اصلی میتوان به قطع برق، حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله، قطع ارتباطات مخابراتی، و خطاها یا نقضهای انسانی اشاره کرد. قرارداد باید تعهدات ارائهدهنده برای زمان بازیابی (RTO) و زمان حداکثر قابلقبول برای بازگرداندن سرویس را مشخص کند و مکانیزمهای ارزیابی و جبران خسارت در صورت عدم تحقق SLA را تعیین نماید. همچنین موارد فورس ماژور و چگونگی اعمال آنها بر مسئولیتها باید بهوضوح بیان شوند.
بندهای امنیتی و الزامات محیطی
علاوه بر امنیت رک، قرارداد باید شامل الزامات محیطی دیتاسنتر باشد: وضعیت پنجرهها و درِ اتاق سرور، تعداد ورودیهای کنترلشده، فاصلهٔ اتاق سرور از مناطق پر تردد، و الزام به پیادهسازی خطوط سرد و گرم. نصب حسگرهای دما و نشت آب و گزارش دورهای وضعیت محیطی نیز باید در متن قرارداد گنجانده شود تا ریسکهای محیطی به حداقل برسند.
شرایط خاتمه، انتقال و خروج تجهیزات
مفاد مربوط به خاتمه قرارداد باید واضح باشند: روند اطلاعرسانی خاتمه، مدت زمان اعلان خروج، مسئولیتهای مالی در زمان برچیدن و انتقال تجهیزات، هزینههای احتمالی پاکسازی و بازگرداندن فضای اجارهای و نحوهٔ تحویل تجهیزات به مالک باید مشخص گردد. همچنین باید توافق شود که در صورت باقیماندن تجهیزات پس از خاتمه، چه روالی اعمال میشود (پرداخت هزینهٔ نگهداری، ضبط تجهیزات یا فروش برای جبران هزینهها).
بندهای فنی و استانداردها
ذکر استانداردهای فنی مرجع ضروری است؛ برای مثال تعاریف واحد U بر مبنای استاندارد EIA، الزامات نصب پچپنل، نصب ریلهای سرور، و روش مدیریت کابلکشی باید در قرارداد ذکر شود. همچنین باید نحوهٔ تایید عمق و فضای فیزیکی برای تجهیزات خاص مشخص شود تا در زمان نصب از ناسازگاری جلوگیری شود.
خدمات مدیریت و دسترسی از راه دور
برخی ارائهدهندگان خدمات کولوکیشن گزینههای مدیریتی مانند PDU هوشمند، دسترسی KVM از راه دور، مدیریت سرورها یا کنترل از راه دور را ارائه میدهند. قرارداد باید مشخص کند که آیا این خدمات بخشی از بسته پایه هستند یا بهصورت اضافی محاسبه میشوند و سطوح دسترسی و سیاستهای امنیتی دربارهٔ استفاده از این ابزارها را تعیین نماید.
پشتیبانی، SLA و جبران خسارت
SLAها باید شامل معیارهای قابل اندازهگیری مانند درصد دسترسی (uptime)، زمان پاسخدهی فنی و زمان بازیابی باشند. قرارداد باید مکانیزم محاسبهٔ جبران خسارت در صورت نقض SLA را مشخص کند (مثلاً تخفیف در اجاره ماهیانه یا جبران مالی بر اساس میزان نقض). همچنین روند گزارشدهی حادثه، مراحل پیگیری و اسناد لازم برای مطالبهٔ خسارت باید تعریف شود.
حسابرسی، گزارشدهی و بازرسیها
مستأجر باید حق بازرسی دورهای و اجرت دسترسی برای بررسی تجهیزات و وضعیت محیطی داشته باشد. قرارداد باید فرکانس گزارشهای مانیتورینگ (مصرف برق، دما، استفاده از پهنای باند) و قالب گزارشدهی را مشخص کند. همچنین باید زمانبندی دورههای نگهداری برنامهریزیشده و روش اطلاعرسانی آنها ذکر گردد.

قوانین مربوط به نگهداری و تغییرات
روال اطلاعرسانی برای نگهداری برنامهای و اضطراری و سیاستهای Change Management باید در قرارداد تعریف شوند. هرگونه تغییری در زیرساخت (مثلاً ارتقاء PDU، تغییر در سیستم تهویه، یا بازطراحی مسیر کابلها) باید با اطلاع قبلی و هماهنگی مستأجر انجام شود و زمانبندی و تأثیرات احتمالی بر سرویسها تعیین گردد.
بیمه و مسئولیتها
مسئولیتهای حقوقی در قبال خسارت ناشی از آتش، سیل، سرقت، و خطاهای انسانی باید مشخص شود. قرارداد باید الزام هر طرف به داشتن بیمه مناسب را مشخص نماید و در صورت بروز حادثه، روند ادعای خسارت، مدارک مورد نیاز و سهم هر طرف در جبران زیان را تعیین کند.
حریم دسترسی و محرمانگی
سطح دسترسی پرسنل دیتاسنتر و مستأجر باید بهروشنی تعریف شود: چه کسانی اجازه ورود به اتاق یا رک را دارند، چه سطوح دسترسی فیزیکی و منطقی مجاز است و چه روشهای احراز هویت (کارت دسترسی، اثرانگشت، کارت هوشمند/CAC) بهکار گرفته میشود. باید رویهٔ ثبت و نگهداری لاگهای ورود و خروج، مدت نگهداری این لاگها و شرایط دسترسی طرفین به آنها مشخص گردد. همچنین بندهای حفاظت از اطلاعات حساس و محرمانگی تجهیزات و دادهها (NDA یا مفاد محرمانگی) باید درج شود تا ضوابط نگهداری، دسترسی و گزارشدهی در مقابل نشت اطلاعات یا سوءاستفاده روشن باشد.
جمعبندی
یک قرارداد اجاره فضای رک (کولوکیشن) باید جامع، دقیق و قابل اجرا نوشته شود؛ شامل مشخصات فنی رک (ابعاد، ارتفاع، ظرفیت وزن، نوع درب و طراحی)، خدمات ارائهشده (برق، پشتیبان برق، تهویه و خنککننده، شبکه و IP، امنیت فیزیکی و مانیتورینگ)، SLAها و مکانیزم جبران خسارت، قیمت و هزینهها (شامل تعرفههای برق، پهنای باند و هزینههای اضافی)، بندهای مربوط به نگهداری و تغییرات، شرایط خاتمه و خروج تجهیزات، مسئولیتها و بیمه، و مفاد مربوط به محرمانگی و دسترسی. پیشنویس قرارداد را با دقت بررسی کنید، همه پارامترهای فنی و عملیاتی کسبوکارتان را پیشبینی نمایید و در صورت نیاز از مشاور حقوقی و فنی برای نهاییسازی بندها کمک بگیرید تا ریسکهای عملیاتی و مالی کاهش یابند.
پیوست پیشنهادی برای قرارداد (چکلیست سریع)
– مشخصات طرفین و نمایندگان
– شناسه فیزیکی رک/نقشه محل
– تعداد یونیت (U)، عمق و ارتفاع رک
– ظرفیت وزنی رک (کیلوگرم)
– نوع درب و قفل (فیزیکی/الکترونیکی/CAC)
– نوع طراحی (پیچومهرهای/جوشی)
– نوع و ظرفیت PDU، وجود PDU هوشمند
– تعاریف برق (تکفاز/سهفاز)، سقف مصرف و نحوه محاسبه هزینه برق
– وجود UPS و ژنراتور پشتیبان و سیاستهای تست آنها
– سیستم تهویه (CRAC/فن/خنککننده مایع) و SLA دما/رطوبت
– پهنای باند تضمینشده، نحوه محاسبه ترافیک، تعداد IPهای اختصاصی
– سیاستهای کنترل دسترسی، نگهداری لاگها و نظارت تصویری
– SLAهای دسترسی (Uptime)، زمان پاسخ و مکانیزم جبران خسارت
– شرایط نصب اولیه، کابلکشی و مدیریت کابل
– سیاست تغییر فضا و افزایش/کاهش یونیتها
– هزینههای پایه، هزینههای اضافی و روش پرداخت
– شرایط خاتمه قرارداد، زمانبندی خروج و هزینههای برچیدن
– تعهدات بیمه و مسئولیتها در حوادث
– رویههای نگهداری برنامهای و اضطراری و اطلاعرسانیها
– بندهای فورس ماژور و محدودیت مسئولیت
– تعهدات مربوط به محرمانگی و دسترسی به دادهها
سؤالات متداول (کوتاه)
- آیا میتوان فضای رک را ماهیانه اجاره کرد؟
بله؛ اما نرخ و شرایط دسترسی بسته به دورهٔ اجاره (ماهانه/سالانه) متفاوت است و باید در قرارداد مشخص شود.
- آیا باید تجهیزات را خودم نصب کنم؟
بستگی به قرارداد دارد؛ برخی دیتاسنترها نصب را انجام میدهند و برخی نصب توسط مستأجر یا پیمانکار او انجام میشود—باید مسئولیت و هزینهها در قرارداد قید شود.
- اگر SLA رعایت نشد، چه اتفاقی میافتد؟
مکانیزم جبران خسارت (معمولاً تخفیف ماهیانه یا جبران مالی) باید در قرارداد تعریف شده باشد؛ نحوه محاسبه و سقف جبران را بررسی کنید.
- آیا میتوانم تجهیزات را از راه دور ریست کنم؟
در صورتی که PDU هوشمند یا دسترسی ریموت (KVM/IPMI) ارائه شود بله؛ دسترسی و سیاستهای امنیتی باید در قرارداد مشخص شوند.





قوانین ارسال دیدگاه
لطفاً در ارسال دیدگاه از کلمات مناسب استفاده کنید. ارسال اسپم ممنوع است.